Tweede Kamerverkiezingen 2021 en binnenvaart: visie ontbreekt bij veel partijen

De Tweede Kamerverkiezingen zijn dit jaar op woensdag 17 maart. Er doen in totaal 37 partijen mee, waarvan er dertien nu al zitting hebben in de Tweede Kamer. Niet elke partij heeft evenveel aandacht voor de binnenvaart en de belangen van deze sector in de verkiezingsprogramma’s. Er is maar een klein deel dat de binnenvaart zelfs maar noemt in de soms ellenlange pagina’s aan voorstellen, ideeën en plannen voor de komende vier jaar.

NOELIA ROMERO CABRERA

Over het algemeen wordt er wel positief over deze sector gesproken. Vervoer over water wordt door flink wat partijen genoemd als alternatief voor het wegverkeer, onder meer vanwege de duurzaamheidsaspecten.

Positie van de binnenvaart

De SGP is een van de partijen die juist opvallend veel aandacht besteedt aan dit punt. “De modal shift komt maar niet van de grond. De verhoudingen weg-spoor-binnenvaart zijn de afgelopen jaren nauwelijks veranderd. Het Rijk moet samenwerking stimuleren: tussen kleinere verladers en vervoerders, tussen spoorvervoerders die nog teveel vanuit het systeem en niet vanuit de klant denken, en verladers. Ladingstromen moeten worden gebundeld waardoor meer goederen geheel of gedeeltelijk over het water of het spoor vervoerd kunnen worden”, zo valt er te lezen in het SGP-verkiezingsprogramma.

Een van de aandachtspunten van schippersvereniging ASV is bijna letterlijk terug te vinden in het SGP-campagnelijstje: “Helaas is het aantal kleine binnenvaartschepen in tien jaar tijd met een derde afgenomen. Zorgelijk, omdat juist deze schepen in de haarvaten van het watersysteem kunnen komen en zo een hele goede bijdrage kunnen leveren aan de modal shift. Nederland moet zich hard maken voor een hardheidsclausule voor internationale emissie- en geluidseisen, zodat kleine binnenvaartschepen door kunnen varen.”

De nieuwe partij Splinter sluit zich hierbij aan. “Wij gaan slecht om met onze binnenvaartschippers”, zo valt te lezen in de standpunten van de partij. “Onnodige regelgeving werkt de kleine binnenvaart zo tegen, dat het voortbestaan onzeker is. De binnenvaartsector wordt bedreigd door de slechte marktpositie, onnodige regelgeving, hoge kosten voor vergroening en het verdwijnen van ligplaatsen. Veel kleine schepen (kleiner dan 1.500 ton) zullen na 2025 verdwenen zijn. Dat mag niet gebeuren. Aan de binnenvaartsector moet een duurzaam toekomstperspectief geboden worden.” Bovendien pleit Splinter voor een eerlijke verdeelsleutel van het budget rond infrastructuur in Nederland.

Onderhoud aan vaarwegen

Het onderhoud aan de vaarwegen en de kunstwerken is in de ogen van de sector zelf achtergesteld. De meeste partijen zijn het daarmee eens. Onder meer de ChristenUnie pleit voor investeren in vervoer over het water en ervoor zorgen dat de bevaarbaarheid van de vaarwegen behouden blijft in de toekomst.

De SGP stipt de Merwedebrug aan, die in 2016 enige tijd buiten bedrijf was gesteld: de partij wil dat er voldoende budget voor onderhoud wordt gereserveerd: “Wegen, spoorlijnen en vaarwegen zijn kwetsbaar voor extreme droogte en hitte. Zwakke schakels als gevolg van deze weersomstandigheden moeten daarom aangepakt worden. De bediening van bruggen, sluizen en spoorwissels is kwetsbaar voor digitale aanvallen en verstoringen doordat systemen verouderd zijn. Investeringen in goede beveiliging en betere ICT-systemen zijn nodig.” De bediening zou volgens SGP bovendien ook beter op elkaar afgestemd moeten worden.

Schonere binnenvaart

Het klimaat, milieu, duurzaamheid en de energietransitie: het neemt een behoorlijk groot deel van de verkiezingen in beslag. Ook voor de binnenvaart een belangrijk thema, denk bijvoorbeeld aan issues zoals de Europese green deal, het verminderen van het gebruik – en dus het vervoer – van fossiele brandstoffen zoals kolen, de vergroening van schepen en de verschuiving van het aloude diesel naar dieselelektrisch, volledig elektrisch of waterstof. Dat het vervoer over water een rol kan spelen in het verminderen van de uitstoot – en daarmee vervuiling – is tot de meeste partijen wel doorgedrongen, maar de vraag blijft hoe dit het beste bereikt kan worden.

Dat kan zowel met positiviteit – incentives en beloningen – als de andere kant: het afstraffen van de in politieke ogen verkeerde zaken. De VVD pleit er bijvoorbeeld voor om de kortingen op havengelden te behouden voor duurzamere schepen om dit te stimuleren. Deze partij stelt eveneens voor om schonere scheepsmotoren voor de binnenvaart te subsidiëren, overigens net als D66 en SGP. Die laatste partij noemt ook andere opties dan alleen (dure) scheepsmotoren vervangen. Schonere schepen is niet het enige. Ook het bijmengen van schonere brandstoffen wordt beschouwd als een optie (D66).

Het toepassen van een vorm van toeslagen op vuilere schepen wordt genoemd als nog een optie om de binnenvaart te stimuleren om te vergroenen en te verduurzamen. Zo wil D66 accijns heffen op de binnenvaart en een prijs vragen voor (lucht)vervuiling. D66 wil er voor zorgen dat er een wereldwijde minimum CO2-toeslag op brandstoffen voor de scheepvaart komt. Daarmee wordt volgens de partij voorkomen dat schepen over de grens bunkeren in plaats van in Nederland. Ook de Partij voor de Dieren pleit voor een CO2-belasting voor de scheepvaart, maar voor deze partij mag het een flinke belasting worden, niet alleen een minimumtoeslag.

Posities van partijen

De visie op de binnenvaart en de daarmee gepaard gaande plannen en voorstellen blijken voor de meeste partijen een bijzaak te zijn, onderdeel van het grotere geheel aan campagneplannen. Van de 37 partijen, zijn ChristenUnie, D66, GroenLinks, JA21, Partij voor de Dieren, SGP, Splinter en VVD degenen die specifiek concrete voorstellen hebben geformuleerd, gericht op de binnenvaart.

Varend ontgassen

Over het algemeen lijkt de politiek een einde te willen maken aan het varend ontgassen van onder meer binnenvaarttankers. De Partij voor de Dieren wil vooral een stiller, schoner en klimaatneutraal vervoer, of dat nu over de weg, over het water of per spoor of leiding gebeurt. SGP heeft daarbij een kanttekening: er moeten dan wel voldoende ontgassingsinstallaties beschikbaar komen én het zou helpen als de reststoffen niet langer als afvalstof bestempeld worden. De VVD sluit zich bij die positie aan. Er wordt momenteel al gewerkt aan Europese plannen om varend ontgassen te verbieden.

Walstroom

Als er voldoende walstroomvoorzieningen zijn, kunnen schepen die stilliggen de eigen motoren en generatoren uitzetten. Daardoor is er sprake van minder emissies, geluidsoverlast én kosten voor de schipper zelf. GroenLinks is voorstander. De SGP wil er extra in investeren en hoopt op een (Europese) stimuleringsregeling om het geheel vlot te trekken. D66 kijkt ook over de grens en ziet de walstroomvoorzieningen het liefst op strategisch logische plekken in Europa. Welke plekken dat zouden moeten zijn, is niet gespecificeerd.

Walstroom zou volgens D66 niet alleen voor zeevaart, maar ook voor binnenvaart moeten zijn. De Partij voor de Dieren wil walstroom verplicht stellen voor aangemeerde schepen: onduidelijk is of hiermee de zeeschepen of binnenvaartschepen worden bedoeld. De VVD gaat nog een stap verder. De partij wil investeren in Clean Energy Hubs voor de binnenvaart. Hier kunnen binnenvaartschepen alternatieve energiebronnen zoals waterstof bunkeren en batterijen opladen.

Ligplaatsen

De ligplaatsenproblematiek is ook bij de politiek binnengekomen; onder meer de SGP wil er iets aan gaan doen. Splinter heeft er concretere plannen voor bedacht, uitgaand van de behoefte van de schippers en wil ligplaatsen met de juiste voorzieningen, mogelijkheden tot langer blijven liggen en een goede beveiliging.

Green Deal

In Europa is een Green Deal gesloten, waar afspraken in staan opgenomen om de uitstoot in Europa terug te brengen en klimaat- en milieuverbetering te realiseren. Met deze green deal worden ook subsidies beschikbaar gesteld om aan die eisen te voldoen, onder meer rondom het vervangen of vergroenen van motoren en schepen. Diverse politieke partijen zijn tegenstander van deze afspraken en willen deze van tafel. Het gaat dan bijvoorbeeld om de PVV en Forum voor Democratie, maar ook Ja21.

Knelpunten en locaties

Concrete voorstellen ter versterking of verbetering van de binnenvaart zijn er ook, zij het relatief weinig. De ChristenUnie noemt het verhogen van bruggen om vierlaags-containervervoer mogelijk te maken op de Twentekanalen, de Maas en het Amsterdam-Rijnkanaal. De christelijke partij is er eveneens voorstander van om te investeren in hoge bruggen, brede sluizen en diepe kanalen, zodat wachttijden verminderen en het vaarwegennet robuuster wordt. De partij stipt eveneens de verbreding van de sluis bij Delfszijl aan, om ervoor te zorgen dat deze geen flessenhals meer is in de binnenvaartroute Lemmer-Delfzijl. De SGP noemt eveneens de Volkeraksluizen en Grave als aandachtspunt en de vaarwegverbinding IJsselmeer-Meppel zou voor die partij opgewaardeerd mogen worden naar een klasse V-vaarweg.